Hipertrikoz Nedir? Aşırı Kıllanmanın Nedenleri, Türleri ve Tedavi Yaklaşımı

Yazan:Doktor Tuğba Arısoy – Ankara Life Polikliniği

Hipertrikoz, yaş, cinsiyet veya ırk ayrımı olmaksızın, hormonlara duyarsız (androjen dışı) bölgelerde normalin üzerinde kıl uzamasıyla karakterize nadir ama dikkat çekici bir dermatolojik durumdur. Bu aşırı kıllanma; sırtta, alında, kol ve bacaklarda, glabellada sıklıkla gözlenir. Androjen duyarlı bölgelerde görülen hirsutizm ile karıştırılmamalıdır.

İnsan Derisinde Kılın Yapısı ve Kıl Tipleri

İnsan vücudunda yaklaşık 5 milyon kıl folikülü bulunur. Kıllar üç farklı yapıda olabilir:

  • Lanugo: İnce, yumuşak, pigment içermeyen fetal kıllardır.
  • Vellus: İnce, kısa, renksiz ve medullasız tüylerdir.
  • Terminal: Kalın, pigmentli, medullalı ve belirgin kıllardır.

Kıl büyümesi dört fazdan oluşan döngüsel bir süreçtir:
Anagen (büyüme), katagen (gerileme), telogen (dinlenme) ve eksojen (dökülme). Kılın uzama süresi ve dökülme düzeni, bölgesine ve kişinin fizyolojik yapısına göre değişebilir.

Hipertrikozun Sınıflandırılması

Hipertrikozun doğru tanısı için üç temel kritere göre sınıflandırma yapılır:

  • Başlangıç zamanı: Konjenital (doğumsal) veya edinsel (sonradan gelişen)
  • Yayılım şekli: Generalize (yaygın) veya lokalize (sınırlı)
  • Etkilenen alan: Kulak, burun ucu, dirsekler, lumbosakral bölge gibi.

1. Konjenital (Doğumsal) Generalize Hipertrikoz

Bu form, genetik kökenli olabilir veya anne karnında bazı ilaçlara maruziyetle ilişkilidir. Genellikle aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

  • İzole (sendromsuz): Tek gen mutasyonuna bağlı hipertrikozis lanuginoza gibi formlar.
  • Sendromik: Cantu sendromu, H sendromu, Mukopolisakkaridoz, Cornelia de Lange gibi çok sayıda sistemik belirtinin eşlik ettiği tablolar.

2. Edinsel (Sonradan Gelişen) Generalize Hipertrikoz

Aşağıdaki durumlarla ilişkilidir:

  • Paraneoplastik sendromlar (kolorektal ve akciğer adenokanseri gibi)
  • İlaçlar: Minoksidil, fenitoin, siklosporin, prostaglandin analogları vb.
  • Sistemik hastalıklar: Tiroid bozuklukları, dermatomiyozit, porfiriler, POEMS sendromu, HIV, tüberküloz.
  • Beslenme bozukluğu ve serebral hastalıklar

3. Konjenital Lokalize Hipertrikoz

Genellikle şu tablolarla ilişkilidir:

  • Nevoid hipertrikoz: Deri yapısı normal olan sınırlı alanlarda yoğun kıllanma.
  • Becker nevüs, konjenital melanositik nevüs, düz kas hamartomu, nörofibromlar: Lezyon üzerinde terminal kıllar gelişebilir. Özellikle Becker nevüs, adolesan erkeklerde gövde ve üst kol bölgesinde sık rastlanır.

Bu hastalara lazer epilasyon gibi müdahaleler önerilmeden önce malignite riski açısından dermatoloji uzmanı tarafından değerlendirme yapılmalıdır.

4. Edinsel Lokalize Hipertrikoz

  • Tekrarlayan travma, friksiyon, irritasyon, skar dokusu
  • Topikal ilaçlar: Kortikosteroidler, takrolimus, latanoprost gibi PGF2α analogları
  • Aşılar: BCG, DBT gibi immünizasyon sonrası
  • Alçı veya atel sonrası hipertrikoz: Genellikle geçici bir tablodur

Tanı ve Tedavi Yaklaşımı

Tanı konulurken hastanın öyküsü, kıl tipi, dağılım şekli ve sistemik belirtiler dikkate alınmalıdır. Genetik kaynaklı hipertrikoz düşünüldüğünde moleküler testlerle doğrulama yapılmalı; aileye bilgilendirme, prenatal tanı ve taşıyıcılık testleri hakkında danışmanlık verilmelidir.

Edinsel hipertrikoz olgularında öncelikle altta yatan neden tespit edilip tedaviye başlanmalıdır. Eğer kıllanma devam ederse ve hasta estetik olarak rahatsızlık duyuyorsa; tıraş, makasla kısaltma veya dermatoloji uzmanı kontrolünde lazer epilasyon gibi yöntemler önerilir.

Ancak, nevüs veya pigmentli lezyon zemininde kıllanma varsa mutlaka malignite riski göz önünde bulundurularak cerrahi eksizyon ve histopatolojik inceleme yapılmalıdır.

Sonuç

Hipertrikoz; nedeni, şekli ve yaygınlığına göre dikkatle değerlendirilmesi gereken kompleks bir dermatolojik tablodur. Hem konjenital hem edinsel formlarda detaylı öykü alma, fizik muayene ve gerekirse genetik testlerle kesin tanıya ulaşmak mümkündür. Estetik ya da medikal rahatsızlık söz konusuysa, kişiye özel tedavi planı yapılmalıdır.

Ankara Life Polikliniği olarak, hipertrikoz gibi kıllanma bozukluklarında uzman hekim kadromuzla doğru tanı ve uygun tedavi seçenekleri sunmaktayız